Urlop z powodu siły wyższej zaczął obowiązywać w Polsce od 26 kwietnia 2023 roku. Przepisy prawa pracy określają możliwość zwolnienia z pracy z uwagi na wystąpienie siły wyższej w artykule 1481. Sprawdź, kto i kiedy może wykorzystać urlop z powodu siły wyższej? Jak płatne jest to zwolnienie? Ile dni oraz godzin przewiduje Kodeks pracy?
Kto i kiedy może wykorzystać urlop z powodu siły wyższej?
Według Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w danym roku kalendarzowym w przypadku pilnych spraw rodzinnych, spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Urlop z powodu siły wyższej nie podlega przeniesieniu na kolejny rok, zatem niewykorzystany przepada. Jednak z początkiem nowego roku kalendarzowego ponownie jest dostępny do wykorzystania.
Zwolnienie z pracy z powodu siły wyższej udzielane w wymiarze godzinowym dla pracownika zatrudnionego na niepełny etat należy ustalić proporcjonalnie do wymiaru czasu danego pracownika. Jeśli jest to niepełna godzina, należy ją zaokrąglić w górę do pełnej godziny.
Warto również pamiętać, że urlop z powodu siły wyższej nie przysługuje osobom zatrudnionym na podstawie stosunku cywilnoprawnego. Jest to umowa o dzieło, umowa zlecenia, czy kontrakt B2B. W tym przypadku pracodawca może zgodzić się na dodatkowe dni wolne od pracy, jednak nie ma takiego obowiązku.
Siła wyższa – przykłady
Urlopu z powodu siły wyższej nie należy mylić z urlopem na żądanie. Są to dwa różne rodzaje urlopów. Urlop na żądanie to urlop wypoczynkowy, który przysługuje w wymiarze 4 dni roboczych w danym roku kalendarzowym. Natomiast urlop z powodu siły wyższej nie jest urlopem wypoczynkowym. Występuje w sytuacjach pilnie wymagających obecności pracownika w innym miejscu. Przykładem działania siły wyższej może być nagły wypadek dziecka pracownika w szkole lub nagła awaria instalacji, grożąca pożarem lub zalaniem domu pracownika. Sytuacja uzasadniająca skorzystanie ze zwolnienia z powodu siły wyższej powinna zatem:
- być nagła i pilna,
- dotyczyć kwestii rodzinnych,
- być spowodowana chorobą lub wypadkiem,
- wymagać pilnej i natychmiastowej obecności pracownika w danym miejscu.
Urlop z powodu siły wyższej – jak płatny?
Za czas urlopu z powodu siły wyższej zgodnie z artykułem 1481 Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości połowy jego standardowego wynagrodzenia. Innymi słowy, zwolnienie z pracy z tego powodu jest opłacane w wysokości 50%. W przypadku urlopu na żądanie jest to 100%.
Wynagrodzenie za zwolnienie z powodu siły wyższej oblicza się tak jak wynagrodzenie urlopowe, natomiast zmienne składniki wynagrodzenia przyjmuje się tylko z tego miesiąca, w którym nastąpiło zwolnienie.
Wniosek o urlop
Urlop od siły wyższej udzielany jest wyłącznie na wniosek zainteresowanej osoby. Według art. 1481 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. W Kodeksie pracy nie określono specjalnej formy wniosku. Warto podkreślić, że w sytuacji, kiedy pracodawca, pomimo prawidłowo złożonego wniosku, nie udzieli pracownikowi zwolnienia od pracy, naruszy przepisy Kodeksu pracy. Takie wykroczenie grozi karą grzywny nawet do 30 000 zł.
Uzasadnienie pracownika
Ogólnie rzecz biorąc, nie ma obowiązku uzasadniania urlopu z powodu siły wyższej przez pracownika. Jednakże w przypadku braku regulacji w Kodeksie pracy, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W przypadku wnioskowania o urlop z powodu siły wyższej tą osobą jest pracownik. W związku z tym pracodawca mógłby zażądać od pracownika udowodnienia zaistnienia okoliczności uzasadniających skorzystanie z uprawnienia przewidzianego w art. 1481 Kodeksu pracy.