Większość pracowników zatrudniamy na podstawie umowy o pracę. Wiąże się to z różnymi prawami i obowiązkami. Niewątpliwie jedną z największych zalet dla pracownika zatrudnionego na takiej umowie jest przysługujący mu urlop. Jakie wyróżniamy rodzaje urlopów? O czym musimy pamiętać? Przeczytaj w artykule.

Urlop pracownika – wypoczynkowy

Taki rodzaj urlopu jest prawem każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Nabywa go za każdy rok kalendarzowy, w wymiarze 1/12 za każdy przepracowany miesiąc. Wymiar urlopu wypoczynkowego, to:

• 20 dni w roku, dla osób, które nie przepracowały 10 lat,
• 26 dni w roku, dla osób, które pracują ponad 10 lat.

Do wyliczenia wymiaru urlopu wypoczynkowego bierzemy pod uwagę okresy poprzedniego zatrudnienia. Co więcej, możemy zaliczyć także lata nauki ze szkoły średniej, zawodowej, policealnej i wyższej. Nie podlegają jednak sumowaniu. Jeżeli zatrudniamy pracowników na niepełny etat, to wymiar urlopu wyliczamy proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. 

Urlop wypoczynkowy jest niezbywalnym prawem każdego pracownika. W związku z tym, jako pracodawca musimy go udzielić. O możliwościach odwołania pracownika z urlopu pisaliśmy w jednym z naszych artykułów. Niewykorzystany urlop przechodzi na kolejny rok kalendarzowy. 

Urlop na żądanie

W ciągu każdego roku kalendarzowego pracownik ma prawo do maksymalnie 4 dni urlopu na żądanie. Można wykorzystać wszystkie dni naraz, lub w dowolnych odstępach czasowych. Urlop na żądanie bierzemy z podstawowego wymiaru urlopu wypoczynkowego i należy się za niego wynagrodzenie. Nie planujemy go z wyprzedzeniem, jednak powinniśmy zgłosić go najpóźniej w dniu nieobecności. Można to zrobić także podczas okresu wypowiedzenia. Forma zgłoszenia jest dowolna.

Bezpłatny urlop

Celem urlopu wypoczynkowego jest regeneracja pracownika. Jeżeli osoba zatrudniona chce być z jakiegoś powodu zwolniona ze świadczenia pracy, może wziąć urlop bezpłatny. Nie wypłacamy mu za te dni wynagrodzenia, mimo że pozostaje w zatrudnieniu. Przysługują mu więc wciąż prawa pracownicze i nie możemy go zwolnić. 

W art. 174 § 1 Kodeksu pracy opisano dwa rodzaje urlopu bezpłatnego:

• na dowolny cel,
• w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy. W tym przypadku pracodawcy muszą wspólnie określić jego czas. 

Tylko w drugim przypadku urlop bezpłatny zalicza się do stażu pracy. Warto zaznaczyć, że przy przekroczeniu 30 dni urlopu bezpłatnego musimy zmniejszyć wymiar przysługującego urlopu wypoczynkowego o cały czas trwania tej nieobecności.

Aby skorzystać z bezpłatnego urlopu, musimy złożyć wniosek i uzyskać zgodę przełożonego. Sam pracodawca nie ma prawa nas na niego skierować.

Urlop okolicznościowy

Za ten rodzaj urlopu przysługuje wynagrodzenie. Dotyczy on zaistniałych ważnych okoliczności i musi być wykorzystany konkretnie w tym, lub zbliżonym okresie. Do wniosku o urlop okolicznościowy musimy dołączyć dokument, który potwierdza zaistniałą okoliczność. Może być to np. akt urodzenia dziecka, czy akt ślubu.

Długość takiej nieobecności zależna jest od wydarzenia, którego dotyczy. Na przykład:

• przy okazji własnego ślubu, lub narodzin dziecka przysługują nam 2 dni wolne,
• z powodu ślubu własnego dziecka, lub śmierci i pogrzebu brata, siostry, dziadka, babci, teścia, teściowej, a także innej osoby, którą się bezpośrednio opiekujemy, należy nam się 1 dzień wolny,
• w związku ze śmiercią i pogrzebem matki, ojca, macochy, ojczyma, małżonka, dziecka możemy wziąć 2 dni wolne.

Nieobecności związane z opieką nad dzieckiem

Każdemu rodzicowi przysługuje dodatkowy urlop, jeśli wychowuje dziecko do 14 roku życia. Jego wymiar to 2 dni, lub 16 godzin. Formę należy zadeklarować we wniosku. Takie nieobecności są ponad wymiarowe, czyli nie bierzemy ich z puli urlopu wypoczynkowego.

Urlop macierzyński i ojcowski

Dotyczy głównie ochrony zdrowia kobiet, które są w ciąży. Urlop macierzyński może być związany z przygotowaniem do porodu, czy też regeneracji po nim, a także opieki w pierwszych tygodniach życia dziecka. Warto zaznaczyć, że dotyczy także kobiet, które zdecydowały się na adopcję. O wymiarze i zasadach można przeczytać w osobnym artykule – tutaj. Matka dziecka może przekazać część tego urlopu ojcu 14 tygodni po porodzie. W przypadku śmierci prawo do tego urlopu automatycznie przechodzi w całości na ojca dziecka.

Ojciec dziecka ma także prawo do urlopu ojcowskiego. Nie można go jednak wykorzystać po 24-tym miesiącu życia dziecka, ani przenieść na matkę.

Urlop rodzicielski

Po urlopie macierzyńskim pracownik nabywa prawo do urlopu rodzicielskiego. Wymiar takiej nieobecności to 32 tygodnie, lub 34 tygodnie jeśli urodzi się więcej niż jedno dziecko. Można otrzymywać wynagrodzenie w takiej samej wysokości, jeśli wniosek zostanie złożony 21 dni po porodzie, aby uzyskać ciągłość. Urlop rodzicielski można podzielić na maksymalnie cztery części i obowiązuje maksymalnie do ukończenia 6 roku życia dziecka. Co więcej, z tego rodzaju urlopu rodzice mogą korzystać jednocześnie.

Urlop wychowawczy

Jest to nieobecność spowodowana potrzebą sprawowania opieki nad dzieckiem do maksymalnie 6 roku życia. Jeśli dziecko jest niepełnosprawne, można wykorzystać ten urlop do ukończenia przez niego 18 roku życia. Możemy podzielić ten urlop na części (maks. 5), a jego wymiar to maksymalnie 3 lata. Prawo do urlopu wychowawczego nie przysługuje pracownikom, którzy pracują mniej niż 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym. Co prawda, zaliczamy do tego także okresy poprzedniego zatrudnienia.

Inne rodzaje urlopów

Warto wiedzieć, że pracownikom należą się jeszcze inne rodzaje urlopów. W sytuacji, gdy pracodawca wręczył pracownikowi wypowiedzenie, może on skorzystać z płatnego urlopu na poszukiwanie pracy, o ile został zachowany minimum dwutygodniowy okres wypowiedzenia. Wymiar takiej nieobecności to:

• 2 dni robocze, przy okresie 2 tygodniowym, lub jednomiesięcznym,
• 3 dni robocze, przy okresie 3 miesięcy.

Pracownikowi, który podnosi swoje kompetencje, pracodawca może udzielić urlopu szkoleniowego. Jest płatny i wynosi 6 dni na przygotowanie się do egzaminu eksternistycznego, maturalnego i zawodowego, lub 21 dni dla pracy dyplomowej. Dotyczy zarówno pisania pracy jak i przystąpienia do egzaminu. Taki urlop jest dodatkowy, czyli niezależny od wypoczynkowego.