Przed zatrudnieniem pracownika przedsiębiorca musi dopełnić wielu obowiązków i formalności. Jednym z nich są badania lekarskie. Mają wpływ na to, czy możemy dopuścić pracownika do pracy na danym stanowisku zarówno na początku współpracy jak i w trakcie zatrudnienia. Jakie są rodzaje i terminy badań lekarskich pracowników? Dowiedz się z artykułu.

Badania lekarskie pracownika

Podstawowym obowiązkiem pracowników jest postępowanie zgodnie z zasadami BHP. Wiąże się z tym także przestrzeganie zaleceń, również lekarskich, do pracy na konkretnym stanowisku. Działania odwrotne mają swoje konsekwencje dla pracownika, jak i dla przedsiębiorcy. Każda zatrudniona osoba musi poddawać się badaniom profilaktycznym zlecanym przez pracodawcę. Na ich podstawie lekarz wystawia odpowiednie orzeczenie, według którego pracodawca podejmuje decyzję o zleceniu pracy. Wyróżniamy trzy rodzaje badań lekarskich:

• wstępne,
• okresowe,
• kontrolne.

Warto wiedzieć, że to pracodawca ponosi koszty przeprowadzenia badań lekarskich okresowych i kontrolnych, a w praktyce także i wstępnych. Pracownikowi należy się także pokrycie kosztów przejazdu do innej miejscowości, jeżeli wykonuje badania w czasie pracy, zgodnie z zasadami podróży służbowych. Istotnym faktem jest to, że pracodawca musi ponieść koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej w przypadku zatrudnionych, którzy są zatrudnieni w szkodliwych warunkach. 

Wstępne badania lekarskie

Przed zatrudnieniem kandydata do pracy, pracodawca wydaje mu skierowanie na badanie wstępne. Pracownik udaje się do lekarza medycyny pracy i przedstawia pracodawcy wydane orzeczenie lekarskie. Według art. 229 ust. 1 Kodeksu pracy dotyczy to jeszcze dwóch przypadków:

• przeniesienie pracownika młodocianego na inne stanowisko pracy,
• innych pracowników przenoszonych na szkodliwe dla zdrowia stanowiska pracy.

Wstępne badania muszą być wykonane jeszcze przed zatrudnieniem, czyli rozpoczęciem pracy.

Warto zaznaczyć, że wstępne badania lekarskie nie są wymagane dla kandydata na to samo stanowisko, na którym był zatrudniony poprzednio, jeżeli przerwa między zatrudnieniem u innego pracodawcy i w naszej firmie nie przekracza 30 dni. Pracownik musi przedstawić aktualne orzeczenie lekarskie i skierowanie na badania, na których podstawie dokument został wydany. Oczywiście orzeczenie nie może stwierdzać przeciwwskazań do pracy na tym stanowisku. Co więcej, zwolnienie z tych badań nie dotyczy prac szczególnie niebezpiecznych.

Wstępnym badaniom lekarskim nie musi poddawać się także osoba, którą zatrudniamy w firmie powtórnie w tych samych warunkach pracy i na to samo stanowisko. Warunkiem jest jednak długość przerwy między jedną umową a drugą. Jeżeli umowę rozwiązaliśmy, lub z czasem wygasła i w ciągu 30 dni zawrzemy nową, to nie musimy kierować pracownika na te badania.

Okresowe badania lekarskie

W trakcie trwania stosunku pracy pracodawca kieruje pracownika regularnie na badania lekarskie okresowe. Zdolność osoby do pracy na dotychczasowym stanowisku należy kontrolować, ponieważ każdy jest narażony na pogorszenie zdrowia. Lekarz podczas badania stwierdza, na jaki okres wydać pracownikowi orzeczenie lekarskie. Ustala to za każdym razem, biorąc pod uwagę stanowisko pracy i charakterystyczne dla niego warunki, a także indywidualnie stan zdrowia pracownika.

Okresowe badania pracownik powinien wykonywać w czasie godzin pracy. Zachowuje oczywiście prawo do wynagrodzenia. 

Kontrolne badania lekarskie

Drugim rodzajem badań lekarskich podczas trwania stosunku pracy są badania kontrolne. Dotyczą pracowników, których niezdolność do pracy z powodu choroby trwała dłużej niż 30 dni. Lekarz musi ustalić, czy osoba jest zdolna do powrotu do firmy i kontynuowania pracy na danym stanowisku. Badania powinny być wykonywane w czasie pracy.

Dodatkowo, jeżeli warunki pracy narażają podwładnych na działanie czynników rakotwórczych, bądź pyłów zwłókniających, pracodawca musi skierować ich na kontrolne badanie lekarskie w przypadku gdy:

• pracownik przestaje mieć kontakt z takimi czynnikami,
• osoba złoży wniosek o poddanie tym badaniom po ustaniu stosunku pracy (tzw. badania końcowe). 

Skierowanie pracownika na badania

W każdym przypadku to pracodawca wydaje skierowanie na badania lekarskie. Dobrą praktyką jest wydanie skierowania w dwóch egzemplarzach, tak aby jedno trafiło do lekarza, a drugie zostało dla pracownika. Pracodawca powinien przechowywać kopię dokumentu w aktach pracownika razem z wydanym orzeczeniem lekarskim. Skierowanie na badania powinno zawierać nazwę stanowiska pracy, a także informacje o czynnikach szkodliwych dla zdrowia.

Badania lekarskie – czy można ich nie zrobić?

Posiadanie aktualnego orzeczenia lekarskiego jest wymagane. Zawiera ono informacje o przeciwwskazaniach do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Jeśli lekarz stwierdzi ich brak, to możemy zawrzeć z pracownikiem umowę, a w przypadku badań kontrolnych lub okresowych kontynuować współpracę na dotychczasowym stanowisku. Jeśli natomiast istnieją przeciwwskazania, to pracodawca nie może zatrudnić danej osoby. W przypadku obecnego pracownika, który otrzymał takie orzeczenie podczas stosunku pracy, pracodawca musi przenieść go na inne stanowisko i zwolnić z dotyczasowych obowiązków. Przedsiębiorca jest zobowiązany do przechowywania każdego orzeczenia.

Pracodawca musi weryfikować, czy pracownik jest w stanie świadczyć pracę na danym stanowisku. Jeżeli zatrudnia osoby bez aktualnych badań lekarskich, jest narażony na karę grzywny od 1 tys. zł do 30 tys. zł. Jest to przede wszystkim naruszenie zasad BHP. 

Zdarza się, że pracodawca lub pracownik nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego. W ciągu 7 dni od jego wydania można wystąpić o przeprowadzenie badania ponownie. Musi się to odbyć w ciągu 14 dni od złożenia wniosku w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy. Wydane orzeczenie jest już ostateczne.