Decydując się na założenie własnego biznesu rozważamy wiele opcji. Jedni zakładają jednoosobowe działalności gospodarcze, a inni spółki. Przed wyborem najkorzystniejszej formy każdy przedsiębiorca powinien zagłębić się w ten temat. W Polsce wyróżniamy kilka rodzajów spółek. Czym się charakteryzują i na co warto zwrócić uwagę?

Spółka handlowa i spółka cywilna

Każda spółka ma odmienną specyfikę, sposób powstania i zasady funkcjonowania. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na kwestie odpowiedzialności, koszty utworzenia, czy koszty prowadzenia księgowości. W polskim prawie spółki dzielą się na spółki cywilne (których przepisy reguluje Kodeks cywilny) oraz spółki handlowe (których funkcjonowanie opisuje Kodeks Spółek Handlowych). 

Spółki handlowe dzielą się dodatkowo na spółki osobowe i spółki kapitałowe. Wśród osobowych wyróżniamy jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne. Spółką kapitałową może być spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjna.

Spółka cywilna opiera się na zobowiązaniu wspólników do dążenia do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Aby zawrzeć taką umowę wystarczy do tego forma pisemna. Wyjątek następuje, gdy wkład wspólnika to nieruchomość – wtedy wymagana jest forma aktu notarialnego. Spółka cywilna nie jest samodzielnym podmiotem prawa. Nie wejdzie w posiadanie własnego mienia, ponieważ nie posiada osobowości prawnej. Posiada jednak zdolność sądową i procesową i w tym zakresie może być pracodawcą. Nie przysługuje jej jednak status przedsiębiorcy. Spółka cywilna jest podatnikiem podatku VAT i podatku akcyzowego. Wspólnicy są podatnikami podatku dochodowego. W zależności od wysokości przychodów i wspólników spółka cywilna musi prowadzić pełną księgowość lub książkę przychodów i rozchodów. Obowiązek prowadzenia pełnych ksiąg handlowych występuje:

• po przekroczeniu 2 mln euro,
• niezależnie od wysokości przychodów, gdy wspólnikiem w spółce cywilnej jest osoba prawna.

W spółce cywilnej wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Każdy z nich musi być też wymieniony w nazwie spółki.

Spółka partnerska

Taki rodzaj spółki przeznaczony jest dla określonej grupy społecznej. Spółkę partnerską mogą założyć przedstawiciele wolnych zawodów (wymienionych w art. 88 Kodeksu spółek handlowych). W nazwie spółki musi znajdować się co najmniej jedno nazwisko wspólnika, oznaczenie “i partnerzy”, “i partner” lub “spółka partnerska” oraz oznaczenie wolnego zawodu. Spółka partnerska jest odrębnym podmiotem prawa i w pierwszej kolejności sama odpowiada za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność wspólników zależy od rodzaju zobowiązania. Ma charakter subsydiarny, solidarny i nieograniczony. Partnerzy jednak nie poniosą odpowiedzialności za zobowiązania wynikające z wykonywania przez drugiego partnera wolnego zawodu. Obejmuje to także następstwa zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę.

Umowa spółki partnerskiej musi być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Oprócz podstawowych danych musi zawierać:

• określenie wolnego zawodu;
• imiona i nazwiska partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki (gdy umowa spółki wprowadza modyfikację odpowiedzialności);
• imiona i nazwiska partnerów, którzy reprezentują spółkę.

Spółka jawna

Najprostszą ze spółek handlowych jest spółka jawna. Taką spółkę osobową może zawiązać dwóch lub więcej wspólników na piśmie pod rygorem nieważności. Posiada zdolność prawną i może we własnym imieniu zaciągać zobowiązania i nabywać prawa. Posiada także status przedsiębiorcy. Spółka jawna opiera się zobowiązaniu wspólników do dążenia do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów. Jeśli umowa spółki tak stanowi, mają także podejmować inne działania.

W umowie należy zawrzeć podstawowe dane:

• firmę, siedzibę spółki;
• wartość określonych wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika;
• przedmiot działalności;
• czas trwania spółki.

Wspólnikiem spółki jawnej może być osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, ale mająca zdolność prawną. Aby spółka powstała musimy dokonać wpisu do krajowego rejestru sądowego, co wiąże się z kosztami. Umowa możemy też zawarzeć przez wypełnienie formularza w serwisie teleinformatycznym, i opatrzenie go podpisem kwalifikowanym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. W spółce jawnej wspólnicy odpowiadają za jej zobowiązania całym swoim majątkiem. Odpowiedzialność wspólników ma jednak charakter subsydiarny. W pierwszej kolejności egzekucja przebiega z majątku spółki.

Spółka komandytowa

Tego rodzaju spółka powstaje w momencie wpisu do KRS. Spółka komandytowa posiada zdolność do czynności prawnych, jednak nie posiada osobowości prawnej. Umowa, jej uzupełnienie i zmiana musi nastąpić w formie aktu notarialnego. Jest jednak możliwe zawarcie spółki komandytowej według wzorca umowy. Oprócz podstawowych danych dokument musi zawierać:

• oznaczenie wspólników, którzy odpowiadają do wysokości sumy komandytowej, a którzy w sposób nieograniczony;
• sumę komandytową.

Spółkę komandytową mogą tworzyć inne spółki handlowe, osoby fizyczne, osoby prawne oraz osoby ustawowe. W zależności od odpowiedzialności i uprawnień wyróżniamy dwa rodzaje wspólników. Komandytariusz to wspólnik bierny – nie reprezentuje spółki ani nie prowadzi jej spraw. Komplementariusz ponosi pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, może ją samodzielnie reprezentować i prowadzić jej sprawy. Jest wspólnikiem aktywnym.

Każdy komandytariusz ma oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności wobec wierzycieli – tzw. suma komandytowa. Nazwa spółki komandytowej musi zawierać co najmniej jedno nazwisko komplementariusza, wraz z oznaczeniem “sp.k”.

Spółka komandytowo-akcyjna

Taki rodzaj spółki to połączenie spółek komandytowej i akcyjnej. Co najmniej jeden ze wspólników musi odpowiadać za zobowiązania spółki (komplementariusz). Drugim rodzajem wspólników są akcjonariusze, którzy nie mogą reprezentować spółki, ani nie odpowiadają za nią. Spółka komandytowo-akcyjna ma zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych. Może posiadać organy, np. radę nadzorczą. Umowa spółki wymaga aktu notarialnego i dodatkowo musi zawierać:

• wartość oznaczonych wkładów każdego komplementariusza;
• wysokość kapitału zakładowego oraz sposób jego zebrania (min. 50 tys. zł);
• liczbę akcji, ich wartość nominalną, wskazanie czy są imienne oraz związane z nimi uprawnienia;
• imiona i nazwiska, bądź nazwy komplementariuszy oraz adresy;
• organizację rady nadzorczej i walnego zgromadzenia.

Statut muszą podpisać przynajmniej wszyscy komplementariusze. Spółka komandytowo-akcyjna podlega podwójnemu opodatkowaniu. Od przychodu – podatek CIT, od otrzymywanych przez wspólników dywidend – podatek dochodowy. Nazwa spółki musi zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz oznaczenie S.K.A.

Spółka akcyjna

Taka spółka kapitałowa posiada osobowość prawną i działa poprzez organy. Spółkę akcyjną może założyć jedna lub więcej osób, ale nie przez jednoosobową spółkę z o.o. Co ważne, spółka akcyjna ma prawo do emisji akcji na giełdzie papierów wartościowych. Umowa (statut) wymaga formy aktu prawnego i oprócz podstawowych danych należy zawrzeć:

• wysokość kapitału zakładowego (min. 100 tys. zł) oraz kwotę wpłaconą przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego;
• liczbę akcji i ich wartość nominalną, a także wskazanie czy są imienne oraz związane z nimi uprawnienia;
• imiona i nazwiska założycieli;
• przynajmniej minimalną lub maksymalną liczbę członków zarządu i rady nadzorczej oraz podmiot uprawniony do ustalenia ich składu;
• pismo do ogłoszeń.

Spółka akcyjna odpowiada własnym majątkiem. Taki rodzaj spółki przeznaczony jest dla dużych podmiotów.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.)

Taki rodzaj spółki kapitałowej może założyć jedna lub więcej osób. Powstaje wraz ze wpisem do KRS i posiada osobowość prawną. Umowę można zawrzeć za pomocą wzorca umowy lub w formie aktu notarialnego. Oprócz podstawowych danych musi określać:

• wysokość kapitału (min 5 tys. zł);
• liczbę i wartość nominalną udziałów każdego wspólnika;
• określenie czy wspólnik może posiadać więcej niż jeden udział.

Ryzyko wspólników jest ograniczone. W spółce z o.o. odpowiedzialność wspólników ogranicza się do wkładu wniesionego do kapitału zakładowego. W takiej spółce odpowiedzialność wspólników jest wyłączona, a egzekucja następuje z majątku spółki. Spółka posiada organy i działa za ich pośrednictwem. Nazwa może być dowolna, ale powinna zawierać oznaczenie „spółka z o.o.” lub „sp. z o.o.”.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością podlega opodatkowaniu od osób prawnych CIT. Dodatkowo opodatkowane są dochody wspólników z tytułu udziałów, a spółka jest także podatnikiem podatku VAT. Działania spółki z o.o. musimy uregulować w księgach handlowych, więc należy prowadzić pełną księgowość.