Urlop wypoczynkowy jest podstawowym prawem każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Wynika z przepisów Kodeksu pracy, gdzie szczegółowo opisane są jego warunki. Podstawowy wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi 20 lub 26 dni. Co zrobić jeśli nie wykorzystamy dni urlopowych w danym roku?
Zasady przyznawania urlopu wypoczynkowego
Pracownikom, których staż pracy jest krótszy niż 10 lat przysługuje 20 dni urlopu w ciągu roku. Tym, których staż jest dłuższy należy się 26 dni urlopowych. Do stażu pracy wliczamy lata pracy oraz lata edukacji. Dla jednych taki wymiar urlopu jest niewystarczający, a niektórzy nie są w stanie wykorzystać go przez cały rok. W takiej sytuacji dni urlopowe przechodzą na kolejny rok. Pracodawca w pierwszej kolejności musi rozliczyć wymiar zaległego urlopu. Według przepisów Kodeksu pracy, pulę niewykorzystanych dni trzeba wykorzystać maksymalnie do 30 września następnego roku.
Warto zaznaczyć, że w niektórych przypadkach pracownikowi należy się większa podstawa urlopu wypoczynkowego. Osoby z niepełnosprawnością otrzymują na każdy rok dodatkowo 10 dni do wykorzystania. Taki dodatkowy urlop przydziela się na takich samych zasadach co zwykły urlop wypoczynkowy. Oznacza to, że rozliczamy go także tak samo. Niewykorzystany urlop przechodzi na kolejny rok – i tak samo jak zwykłe dni urlopowe musimy wykorzystać go do końca września.
Niewykorzystany urlop a plan urlopowy
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy dni urlopu wypoczynkowego musimy wykorzystać zgodnie z planem urlopów tworzonym na początku roku. Dotyczy to firm, w których działają organizacje związkowe. Taki plan rozpisuje pracodawca (lub dział HR) uwzględniając wnioski urlopowe pracowników. Wpisujemy w nim pracowników, terminy i wymiar urlopu. W firmach bez organizacji związkowych pracodawca przydziela urlopy w porozumieniu z każdym pracownikiem.
Niejednokrotnie mamy do czynienia z ważnymi powodami, przez które musimy odwołać zaplanowany wcześniej urlop. Jeśli określona w planie urlopów nieobecność nie zostanie wykorzystana, to pracodawca ma obowiązek udzielić nam tego urlopu w innym terminie. Dotyczy to także kolejnego roku, jeżeli nie ma możliwości zrealizować tego urlopu w roku bieżącym. W niektórych przypadkach pracodawca może nas także odwołać z urlopu wypoczynkowego, o czym pisaliśmy w innym artykule.
Urlop przymusowy
W związku z tym, że urlop wypoczynkowy nie jest obowiązkiem, tylko prawem pracownika, to pracodawca nie udziela go w formie polecenia, a na wniosek pracownika. Przewidziano jednak pewne wyjątki.
- Jeśli nie wykorzystamy urlopu zaległego z poprzedniego roku do końca września roku bieżącego, to pracodawca ma prawo wysłać nas na urlop bez naszej zgody.
- W sytuacji, gdy rozwiązujemy umowę i pracownik jest na okresie wypowiedzenia, pracodawca może jednostronnie zadecydować o przydzieleniu urlopu. Nie ma tutaj znaczenia, która strona zainicjowała samo rozwiązanie umowy. Dotyczy to zarówno niewykorzystanego urlopu zaległego oraz bieżącego.
Warto podkreślić, że przez pandemię COVID-19 wielu pracodawców musiało czasowo zamykać swoje biznesy. W tym czasie wyraźnie zaznaczano, że w takiej sytuacji pracownicy mogli zostać wysłani na zaległe urlopy jednostronnie przez decyzję pracodawcy. Co więcej, dotyczyło to nie tylko czasowego zamknięcia, ale także mocnego ograniczenia funkcjonowania firmy. Pracodawca nie miał jednak możliwości wysłania pracownika na przymusowy urlop wypoczynkowy, dotyczyło to tylko urlopu zaległego. Jego wymiar mógł wynosić maksymalnie 30 dni. Jak widać w wyjątkowych sytuacjach przymusowe urlopy zaległe są dopuszczalne i nie ma na to rozwiązania.
Czy za niewykorzystany urlop należy się ekwiwalent?
Kodeks pracy wskazuje, że urlop wypoczynkowy musi być bezwzględnie wykorzystany w naturze, ponieważ pracownik ma wtedy odpoczywać. Pracownicy często mają błędne przekonanie, że pracodawca zawsze wypłaci im ekwiwalent za niewykorzystane dni urlopowe. Możne to zrobić wyłącznie wtedy, jeśli rozwiąże umowę z pracownikiem, a ten z jakiejś przyczyny nie może wykorzystać pozostałych mu dni urlopowych do końca umowy. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop obliczamy według reguł, które opisane są w Kodeksie pracy.
Podsumowując, urlop wypoczynkowy:
- jest niezbywalnym prawem każdego pracownika,
- należy wykorzystać go w całości w naturze,
- niewykorzystany nie może być wykorzystany przymusowo przez pracodawcę,
- nie może być “sprzedany” pracodawcy przez pracownika.