Zarówno koszty stałe jak i zmienne są ściśle związane z ogólną działalnością i funkcjonowaniem firmy. Każdy przedsiębiorca zużywa określone środki pieniężne w określonym czasie, aby mógł wytworzyć towar lub świadczyć usługę. Kosztami nazywa się wszelkie środki poniesione dla osiągnięcia przychodów lub zachowania bezpieczeństwa finansowego. Powinny być one odpowiednio udokumentowane, zazwyczaj jako faktura. Czym różnią się stałe od zmiennych? Dowiedz się w dalszej części artykułu.
Podział kosztów uzyskania przychodów
W polskiej księgowości wyróżniamy koszty pośrednie oraz bezpośrednie, bez względu na rodzaj odprowadzania podatków. Do kosztów bezpośrednich zaliczamy takie, które jak sama nazwa wskazuje – mają bezpośredni wpływ na uzyskanie przychodzi. Zalicza się do nich m.in zakup podstawowych materiałów i towarów handlowych. Natomiast pośrednie, to takie które nie wpływają tak bezpośrednio na zysk, ale dotyczą wydatków, które są niezbędne do prowadzenia firmy. Są to m.in wydatki najmu biura, czynsz, usługi księgowe itp. Zgodnie z ustawą o rachunkowości – podatnicy, który prowadzą księgi rachunkowe wyróżniają również koszty stałe oraz zmienne.
Koszty zmienne w firmie
Koszty zmienne to takie, które zmieniają swoją wartość wraz ze zmianą wielkości wolumenu produkcji lub usług świadczonych przez firmę. Im większy wolumen, tym większe są generowane wydatki zmienne. Wpływa na to większe zapotrzebowanie na surowce, większa ilość zużycia energii, więcej zatrudnionych pracowników lub godzin pracy. Przykładem może być działalność gastronomiczna nad morzem, która w sezonie letnim generuje większy popyt, z powodu liczby turystów. W tym czasie zużywa się więcej prądu, zatrudnia większą liczbę pracowników itp. Koszty zmienne mogą wynikać również z jednorazowego dużego zlecania lub podjęcia się danego projektu.
Koszty zmienne dzielą się na poszczególne podkategorie ze względu na sposób przyrostu kosztów, wyróżniamy więc koszty:
- Proporcjonalne – przyrost kosztów zmiennych jest proporcjonalny do zwiększenia wolumenu działalności, np. wynagrodzenia za pracę na akord.
- Progresywne – wraz ze wzrostem wolumenu następuje wzrost kosztów zmiennych, np. nadgodziny w pracy.
- Degresywne – maleją wraz ze wzrostem wolumenu, np. im większe zamówienie, tym niższa cena materiałów.
- Regresywne – jednostkowy koszt działalności maleje, np. im więcej osób w pomieszczeniu, tym mniejsze wydatki na ogrzewanie.
Koszty stałe w firmie
Koszty stałe, w odróżnieniu od kosztów zmiennych, nie są uzależnione od wolumenu działalności przedsiębiorstwa. Zmniejszenie lub zwiększenie wolumenu w żadnej sposób nie wpływa na koszty stałe. Do kosztów stałych zaliczymy np. wynagrodzenie podstawowe. Nie oznacza to jednak, że koszty stałe nigdy nie ulegają zmianie. Mogą się różnić w zależności od miesiąca, jednak wpływ na to mają sytuacje ekonomiczne np. zmiana wynagrodzenia pracowników lub zmiana kosztów energii.
Do kosztów stałych, oprócz wspomnianego podstawowego wynagrodzenia, możemy zaliczyć również koszty ubezpieczenia sprzętu czy nieruchomości, odpisy amortyzacyjne, czy czynsz za najem.
W kosztach stałych wyróżnia się również koszty bezwzględnie stałe oraz koszty skokowo stałe:
- Koszty bezwzględnie stałe – nie podlegają żadnym zmianom przy zmianie wielkości produkcji (np. odpisy amortyzacyjne, gdy środki trwałe rozliczane są metodą liniową);
- Koszty skokowo stałe – mogą utrzymywać się na stałym poziomie do czasu osiągnięcia pewnego pułapu działalności. Mogą zmienić się np. w wyniku powiększenia linii produkcyjnej lub zatrudnienia nowych pracowników. Wydatki wtedy staną się wyższe, ale od tego momentu nie będą już rosnąć.
Koszty stałe i zmienne a księgowość
Wszystkie firmy, które prowadzą pełną księgowość, czyli księgi rachunkowe muszą rozróżnić koszty na stałe i zmienne. Księgowość uproszczona, czyli podatkowa wymaga jedynie zamieszczenia kosztów w odpowiedniej rubryce:
- zakup towarów handlowych i materiałów podstawowych;
- koszty uboczne zakupu;
- wynagrodzenie w gotówce i w naturze;
- pozostałe wydatki.
Należy jednak pamiętać, że wydatki, które nie mają wpływu na uzyskanie przychód, nie wymagają wpisu do księgi.